وکیل دادگستری میتواند اختیارات نماینده حقوقی کاری یا اداری را داشته باشد، اما نماینده حقوقی اداری نمی‌تواند همانند او به محاکم قضایی و دادگاه‌ها مراجعه نماید. همچنین وکلا به دو نوع پایه یک و دو یا کارآموز وکالت تقسیم می‌شوند که تفاوت چندانی با یکدیگر نداشته و این تمایز بیشتر مربوط به حوزه اختیارات در جرائم کیفری و سابقه کاری می‌باشد. در مواردی که اشخاص برای دفاع از حقوق خود در دعاوی حقوقی نیاز به وکالت داشته باشند اما به دلایلی امکان گرفتن وکیل نداشته باشند، با تشخیص عسر و حرج موکل از سوی دادگاه یا تشخیص کمسیون معاضدت کانون وکلا، وکیلی به صورت رایگان دفاع از حقوق شخص معسر را بر عهده می‌گیرد. وکیل به کسی گفته می شود که به جای موکل، اقداماتی را که خود موکل توانایی انجام آن را دارد را برعهده می گیرد. در صورتی که وکالت با سند عادی و یا سند رسمی واگذار گردد، برای انجام امور اداری و یا انجام معاملات می توان استفاده کرد. ولی با وکالت تنظیمی در دفترهای اسناد رسمی نمی توان از سوی فرد حقیقی و یا حقوقی مستقیماً به دادسراها و دادگاه ها رجوع و موضوع وکالت را انجام داد.
- به کسی که از طرف شخص دیگری، که میتواند حقوقی یا حقیقی باشد، به موجب عقد وکالت مامور میشود تا کاری را انجام دهد وکیل گفته میشود.
- الترام عملی به تعهدات وکیل در قبال افراد ثالث، چرا که وکیل از سوی او انجام وظیفه نموده است.
- وکالت اتفاقی به این معنا می باشد که شخص بدون دارا بودن پروانه ی وکالت به صورت استثنائی و محدود از حق خویشاوندان خود به شرط داشتن میزانی دانش حقوقی در دادگاه ها دفاع کند.
- بعد از این که کارآموز وکالت در مراسم تحلیف حضور یافت و سوگند یاد کرد به صورت رسمی عنوان وکیل پایه یک دادگستری را دریافت می‌کند.
برابر قانون،غیر از وکلای مجاز هیچ یک نمی تواند در جلسات دادگاه به سمت وکالت مداخله کند مگر به طور اتفاقی و آن هم به صورت محدود و این در حالی است که شخص دارای معلومات کافی برای وکالت می باشد ولی شغل و حرفه او وکالت در دادگستری نیست و می تواند برای بستگان سببی (مثل برادر،عمو و…) یا نسبی خود(مثل همسر،پدر و مادر همسرو…) وکالت نماید. دادخواست شخصی که وکیل رسمی دادگستری نیست و پروانه ی وکالت اتفاقی را هم راجع به تقدیم دادخواست فرجامی از طرف موکل، پیوست دادخواست مزبور نکرده است، قابل قبول نخواهد بود. به استناد بند (ه) ماده ی ۳ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین مصوب ۷۳ برای صدور پروانه ی وکالت اتفاقی در هر مورد باید مبلغ ده هزار ریال تمبر الصاق و ابطال گردد. لذا افرادی که تمایل دارند شخص دیگری فرایند رسیدگی به پرونده ی آنها را پیگیری کند یا می خواهند به طریق بهتری حق موردنظر خود را مطالبه کنند، به وکلای دادگستری متخصص مراجعه می کنند.
کارآموز وکالت در چه مواردی حق وکالت ندارد؟
برای شاکی یا متهم توسط دادگاه در پرونده های حقوقی به دلیل عدم تمکن مالی انتخاب می شود و در جرایمی مانند حبس ابد اگر متهم به دادگاه وکیلی معرفی نکند دادگاه وظیفه دارد برای وی یک وکیل اختیار کند و حق الوکاله وکیل تسخیری نیز از قوه قضاییه پرداخت می شود. وکیل مدنی به همراه موکل، به دفتر ثبت اسناد رسمی رفته و در آنجا وکالت نامه ای تهیه و تنظیم می‌کنند. کسانی که کارشناسی ارشد در یکی از رشته های حقوق، حقوق جزا، حقوق خانواده، حقوق کیفری، مدیریت بازرسی، مدیریت دادگستری و… داشته باشند، می‌توانند در آزمون وکالت شرکت کرده و پس از قبولی در این آزمون و فعالیت کارآموزی، فعالیت خود را به عنوان بهترین وکیل پایه یک کرج آغاز کنند. هر فرد و یا افراد حقوق می توانند که به طور آزادانه از میان وکلای دادگستری، وکیل دادگستری خود را انتخاب نمایند و رابطه بین وکیل و موکل با تنظیم و امضای وکالتنامه و مشخص کردن حق الزحمه وکیل شروع می گردد. مهم ترین وظیفه و تکلیفی که وکیل به آن متعهد شده ، آن است که پس از اثبات وکالت وکیل در دادگاه ، به صورت تمام و کمال از موکل خود دفاع کرده و از اینکه حقوق قانونی وی در مراجع قضایی پایمال شود جلوگیری کند ؛ به ویژه در دعاوی کیفری که بعضا جان انسان ها در گروی دفاعیات وکلا از موکلین خود می باشد .
وکیل پایه یک دادگستری کیست؟
طبق ماده 682 قانون مدنی، محجوریت (کودکی، دیوانگی، سفاهت) موکل موجب بطلان وکالت میشود مگر در اموری که حجر مانع از توکیل (وکالت دادن) در آنها نمی‌باشد و همچنین محجوریت وکیل مگر در اموری که حجر مانع از اقدام در آن نباشد. وکلا بر مبنای حق‌الوکاله دریافتی از موکلشان، مالیات و سهم کانون وکلا (در مواردی که وکیل عضو کانون‌های وکلا باشد) می‌پردازند. برای این کار وکیل موظف است که بر وکالتنامه دریافتی‌اش، تمبر مالیاتی بچسباند که این تمبر مالیاتی منشأ مالیات او در اداره مالیات می‌باشد. وکیلی که در مسائل قضایی از حقوق بسیجیان و ایثارگران دفاع می‌کند، وکیل ایثارگران و یا وکیل حمایتی می‌گویند. البته افرادی که در دوره کارشناسی فارغ التحصیل شدند، پس از قبول شدن در آزمون وکالت می‌توانند دفتر کاری خود را تاسیس کنند ولی از سمت دادگستری در گرفتن پرونده هایی مثل جنایی و کیفری محدودیت هایی دارند. 1- منظور از وکالت مطلق این است که شخصی را برای تمامی امور وکیل کنند و این وکالت شامل امور اداری و مالی موکل میشود، مثل فروش یا خرید یا پرداخت هزینه خانواده.
حاضر شود و اقدام به دفاع نماید و وکیل مدنی نیز با اختیارات حاصله از سوی موکل می تواند اقدام نماید. این افراد با سپری کردن روند قانونی و پرداخت هزینه ها می توانند چنین وکالتی را بپذیرند و از این طریق از حقوق اطرافیان خود دفاع کنند، به چنین وکیلی وکیل اتفاقی می گویند. در واقع این افراد بدون وارد شدن به مراحل کارآموزی و آزمون کانون وکلا در یک مورد خاص پروانه وکالت اخذ کرده اند. ممکن است افرادی در رشته حقوق تحصیل کرده اند و هنوز شغل آن ها وکالت نیست، ولی به صورت کاملا اتفاقی در مسیر حل مشکلات و رسیدگی به پرونده خویشاوندان خود در مراجع قضایی قرار می گیرند. با توجه به گسترش روز افزون قوانین و مقررات در کلیه امورات ، اشخاصی که توان و اطلاعات حقوقی لازم و فرصت پیگیری و انجام امورات خود را در ادارات ندارند می توانند با مراجعه و اعطای وکالت به وکیل دادگستری ، پیگیری و انجام امورات خود را به وکیل محول نمایند. اشخاصی که توان مالی پرداخت حق الوکاله جهت اعطای وکالت در دفاع و پیگری پرونده را ندارند و یا اشخاصی که صرفاً قصد اطلاع حقوقی از روند دادرسی و بررسی پرونده را دارند می توانند با اعطای وکالت در مطالعه پرونده به وکیل دادگستری از مزایای این نوع وکالت بهره مند شوند.
برای هر مورد وکالت اتفاقی باید درخواست جداگانه با ضمایم کامل تهیه و تسلیم کانون گردد.پس از تقدیم درخواست ، کانون حق دارد تا به منظور سنجش توان علمی و تجربی متقاضی از او مصاحبه و اختبار به عمل آورد.در هر حال پذیرش یا رد درخواست با کانون است. ضمن اینکه تنها قادر خواهد بود برای سه مرتبه در سال برای بستگان نزدیک خود به همان ترتیبی که در قانون به آن اشاره شده است یعنی تنها برای بستگان نسبی(بستگانی که با آنها نسبت خونی دارد) و بستگان سببی (بستگانی که ازطریق ازدواج با آنها نسبت دارد) تا درجه ی دوم از طبقه سوم (از نزدیک ترین بستگان تا فرزندان عمو، دایی، خاله و عمه)، وکیل اتفاقی باشد. در مواردی چون خرید و فروش ملک و املاک یا حتی اجاره و رهن آن ها، رسیدگی به امور اداری و سازمانی فردی به عنوان وکیل تعیین می شود که به آن وکیل مدنی می گویند.
با تنظیم وکالت وکیل و موکل در برابر یکدیگر از حقوقی برخوردار می شوند و نسبت به یکدیگر وظایف و مسئولیت های متقابلی را پیدا می کنند. همانطور که گفتیم وکالت عقدنامه ای است که براساس آن یکی از طرفین دعوا فردی را برای رسیدگی و انجام کار های پرونده به عنوان نایب خود انتخاب می کند. به چنین وکلایی که در مراجعه قضایی از حقوق کارکنان دولتی دفاع می کنند، وکیل سازمانی می گویند. کسانی که قدرت تأدیه ی حق الوکاله را ندارند، می توانند از کانون وکلا یا هیأت اجرایی یا از رؤسای حوزه های قضایی تقاضای معاضدت نمایند، مشروط به اینکه دعوی راجع به شخص تقاضاکننده باشد، می توان تقاضای معاضدت نمود. چنانچه تقاضای انتخاب وکیل معاضدتی رد شود متقاضی می تواند ظرف ده روز این تصمیم به هیئت مدیره کانون شکایت کند.رای این هیئت در خصوص رد یا پذیرش درخواست قطعی است.