تشخیص بی بضاعت بودن یا عدم توانایی اشخاص برای پرداخت حق الوکاله با دادگاه مرجع رسیدگی به دعوی است و برای تحقق این منظور روسای کل دادگاهها در حوزه قضائی با همکاری موسسات معاضدت قضائی کانون های وکلا در استان ها و هیئت ماده 2 آیین نامه اجرایی ماده 187 قانون برنامه سوم توسعه برابر مقررات مربوط عمل خواهند کرد. این افراد با سپری کردن روند قانونی و پرداخت هزینه ها می توانند چنین وکالتی را بپذیرند و از این طریق از حقوق اطرافیان خود دفاع کنند، به چنین وکیلی وکیل اتفاقی می گویند. براساس قانون مدنی همه افراد در مراجع قضایی باید برای خود وکیل حقوقی داشته باشند. به طور کلی وکالت انواع گوناگونی دارد که افراد می توانند متناسب با زمان و شرایط پرونده خود وکیل مناسب را اختیار نمایند. از سوی دیگر در اصل ۳۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده‌است که در همه دادگاهها، طرفین دعوا حق دارند برای خود وکیل انتخاب کنند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند باید برای آنها امکانات تعیین وکیل فراهم شود. توافق کارگر و کارفرما در خصوص بیمه ، همواره یکی از پرونده هاییی که تعداد بالایی هم در محاکم قضایی دارد پرونده های بین کارگر و کار فرماست .
علاوه بر اینها وکلا متعهد هستند که پس از تلاش برای حصول صلح و سازش میان طرفین دعوا و عدم امکان سازش ، تمامی پیگیری های لازم در راستای دفاع از موکل را انجام دهند ، ابلاغیه های دادگاه را بررسی کرده ، در دادگاه حضور یابند ، در صورت لزوم لایحه بفرستند و موکل را در جریان آخرین اطلاعات و روند کار پرونده قرار دهند . زمانی می توانیم شخصی را وکیل دیگری تلقی کنیم که قرارداد وکالت ما بین آنها تنظیم شده باشد و حدود اختیارات و وظایف وکیل در آن مشخص شده باشد و به همین دلیل ، وکیل نمی تواند خارج از حد متعارف و خارج از حدود قرارداد اقدامی انجام دهد و در واقع ، هر چند شخص وکیل باشد ، خارج از حدود قرارداد تنظیم شده فی ما بین وکیل و موکل ، اختیاری ندارد . شغل وکالت کیفری از نظر سروکار داشتنِ مستقیم با جان و مال و آبرو و حیثیت افراد (چه متهم و مظنون و مجرم و چه شاکی) حساسیت و اهمیت بسیار فراوانی دارد. اگر دعوایی به اشتباه مطرح شود و یا اگر وکیل کیفری نتواند احقاق حق را انجام دهد، ممکن است ضرر و زیان‌های مالی و جانی و آبرویی برای هریک از طرفین دعوا به وجود آید.
- در این مواقع شخصی به عنوان واسطه، برای او از وکیلی مشاوره گرفته و قرارداد وکالت نامه را تنظیم می‌کند.
- وکیل از مبلغ حق‌الوکاله هیچ یک از هزینه‌های دادرسی را پرداخت نمی‌کند، بنابراین هزینه طرح دعوا، هزینه کارشناسی و سایر هزینه‌های مشابه برعهده موکل است.
- وکالت اتفاقی به این معنا می باشد که شخص بدون دارا بودن پروانه ی وکالت به صورت استثنائی و محدود از حق خویشاوندان خود به شرط داشتن میزانی دانش حقوقی در دادگاه ها دفاع کند.
- ممکن است در زمانی که وکیل وکالت شخصی را برعهده گرفت است، بخشی از اموال، اسناد و وجوه که به موکل تعلق دارد به صورت امانت، در اختیار وکیل قرار بگیرد.
پرونده هایی که که سبک هستند و رسیدگی به آن ها راحت تر است در اختیار کارآموز قرار میگیرد. وکلای دادگستری پس از گذراندن دوره کارآموزی، موفق به دریافت پروانه کسب وکالت می‌شوند و می توانند خدمات حقوقی را به مردم ارائه دهند. وکلای پایه یک دادگستری بسیار بر روی قانون تسلط دارند و از وکلای درجه یک جامعه به شمار می‌روند. وکیل شخصی است که روند رسیدگی به پرونده حقوقی شما را در محاکم قضایی و اداری پیگیری می‌کند و مدافع حقوق موکل در مراجع قضایی است؛ اما مشاور حقوقی شخص یا سازمانی است که با بررسی مجله وکیل وضعیت و شرایط پرونده و موقعیت شما و با در نظر گرفتن قوانین و آیین دادرسی کشور، به شما توصیه‌های حقوقی و مشاوره می‌دهد و راهکارهای حقوقی ارائه می‌دهد. برابرماده 15قانون امورحسبی وتبصره ی آن،درامورحسبی اشخاص ذی نفع می توانند شخصا دردادگاه حاضرشده ویا نماینده بفرستند ونیز میتوانند کسی را به سمت مشاور،همراه خودبه دادگاه بیاورند.نماینده دراین ماده اعم ازوکلای دادگستری وغیرآنها است.افزون برآن،دارندگان پروانه ی مشاوره حقوقی قوه ی قضاییه ،نیزمیتوانند وکالت اشخاص را دردادگاه عهده دارشوند.
تنظیم قرارداد و هر آنچه که باید درباره آن بدانید
به موجب ماده 348قانون آیین دادرسی کیفری درجرائمی که مجازات آن ها سلب حیات،حبس ابد،قطع عضو و…است اگرمتهم وکیل معرفی نکرده ویا وکیل او بدون عذرموجه دردادگاه حاضرنشود،دادگاه باید برای او وکیل تسخیری تعیین نماید. به همین منظورماده 23قانون مزبور،وکلای دادگستری را مکلف نموده است که همه ساله درسه دعوای حقوقی به عنوان معاضدت قبول وکالت نمایند. برخی شهروندان تصور می کنند که به صرف اینکه شخصی در رشته حقوق تحصیل کرده است ، وکیل شده است و یا اصلا می گویند که فلان شخص ، وکالت خوانده است . به کار بردن چنین اصطلاحاتی از منظر حرفه ای و به لحاظ حقوقی نادرست است و سبب می شود که افراد در انتخاب وکیل دادگستری دچار اشتباه شوند . البته در ایران و عموم کشورها تصدی شغل وکالت دادگستری علاوه بر لزوم دارا بودن تحصیلات مرتبط دانشگاهی، مستلزم اخذ مجوزهای لازم و گذرانیدن دوره‌های کارآموزی در کانون‌های وکلا است. وکالت یک نوع عقد از عقود است که بین موکل و وکیل، بسته می‌شود و به جای موکل، کار مورد وکالت را انجام می‌دهد مثلاً زید به عمر وکالت می‌دهد به این که زمینی برای او بخرد، زید موکل است و عمر وکیل.
تفاوت‌‌های وکیل پایه یک و پایه دو دادگستری
تمامی اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی می توانند برای انجام امور حقوقی و کیفری خود از وکلای با تجربه بهره بگیرند. شرکت ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند و برای رسیدگی به دعاوی خود نیاز به وکیل دارند. برخی از وکلا در زمینه وکالت دعاوی شرکت دارای تجربه و تبحر بیشتری هستند که صاحبان شرکت ها با بهره گیری از آن ها می توانند از تضییع حق و ورود خسارت به شرکت خود جلوگیری نمایند. زمانی که شخصی به عنوان وکیل شناخته شود ، تعهدات و اختیارات قانونی ویژه ای پیدا می کند و این امر ، وی را از سایر اشخاصی که در علم حقوق تحصیل کرده اند ، همچون مشاوران حقوقی و کارشناسان حقوقی متمایز می کند . به همین دلیل پرداختن به این سوال که به چه کسانی وکیل گفته می شود و نکات مهم در انتخاب وکیل کدامند ، مهم و ضروری است .
وکالت تام الاختیار
در واقع کارآموزان وکالت میتوانند فعالیت کنند، اما داوطلبان مرکز مشاوران پس از قبولی در آزمون تستی وارد مرحله مصاحبه می‌شوند و پس از مرحله‌ی مصاحبه تحقیقات وارد دوره‌ی کارآموزی وکالت شده که در مدت کارآموزی حق فعالیت کاری در این زمینه را تا قبل از آزمون سال 98 نداشتند و صرفاً باید به کارآموزی می‌پرداختند. بعد از پایان مرحله‌ی کارآموزی، کارآموزان وکالت پروانه‌ی پایه دو دریافت می‌کردند و پس از دو سال می‌توانستند پروانه پایه یک دریافت نمایند. اما در سال 98 نحوه دریافت پروانه پایه یک وکالت در مرکز مشاوران قوه قضاییه با تغییرات قابل توجهی روبرو شده است. وکلای پذیرفته شده در آزمون وکالت کانون وکلا ، پس از طی دوران کارآموزی وکالت ، می بایست مجددا در آزمونی تحت عنوان آزمون اختبار شرکت کنند و قبول بشوند تا به آنها وکیل پایه یک دادگستری گفته شود . بنابراین هر شخصی که صرفا تحصیلات حقوقی داشته باشد ، وکیل نیست و تا قبل از احراز شرایط و شرکت در آزمون ، اگر قصد داشته باشد به امور حقوقی بپردازد ، تحت عنوان کارشناس حقوقی یا مشاور حقوقی شناخته می شود ؛ نه وکیل . آن دسته از وکلایی که از کانون وکلای دادگستری پروانه اخذ می‌کنند ابتدا به صورت ۲ سال کار آموزی دوره را طی می‌کنند و میتوانند زیر نظر وکیل سرپرست نسبت به دفاع از حقوق موکل اقدام کنند و پس از طی ۲ سال و همچنین تایید صلاحیت علمی و گزینش‌های مربوطه موفق به اخذ پروانه وکالت پایه یک شوند.